قانون معافیت اهالی فرهنگ و هنر از پرداخت مالیات

دولت هر ساله از مشاغل گوناگون مالیات دریافت می کند، آنها نیز بر اساس الزام قانونی موظف به پرداخت هستند.اما طبق آخرین قانون مربوط به مالیات یعنی قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال1380، قشر ناشران، روزنامه‌نگاران، فیلم‌سازان و برخی دیگر از اقشار فرهنگی و هنری از شمول الزامی بودن پرداخت مالیات حذف شده‌اند. متاسفانه در عمل دیده شده که این موضوع رعایت نمی‌شود و باعث شکایت و اعتراض بسیاری از ناشران نیز شده است. قانون حکم کلی بر معافیت کارکنان فرهنگی و هنری داده است. ولی در مقابل دستورالعمل آیین‌نامه قانون مالیات‌های مستقیم به شکلی نادرست شروط و قیودی را برای این معافیت در نظر گرفته است.

فعالیت هنری به آن دسته از فعالیت‌ها گفته می‌شود که مرتبط با ایجاد خلاقیت یا تولید آثار سمعی و بصری است. اجرای نمایش و توزیع آثار سینمایی و موسیقیایی و نیز هنرهای تجسمی، مرمت و بازسازی آثار تاریخی، فرهنگی و باستانی از جمله کارهای هنری تلقی می‌شود. چنین مشاغلی از مالیات معاف هستند

معمولا در سایر کشورهای جهان نیز برای اقشار زحمت‌کش و فرهنگی تسهیلاتی قایل می‌شوند. معافیت از پرداخت مالیات یکی از این تسهیلات است. معافیت از پرداخت مالیات، حق طبیعی‌ نویسندگان است. زیرا این نویسنده است که مشاغل‌ دیگری برای کارکنان چاپخانه‌ها، لیتوگرافی، حروف‌چینی، ویراستاری و... به وجود می‌آورد. در حقیقت تامین بیمه و معافیت‌ مالی، از ضروری‌ترین نیازهای نویسندگان و هنرمندان است. البته برخی از صاحب‌نظرات با معافیت اقشار خاص از پرداخت مالیات مخالفند و آن را خلاف عدالت می‌دانند.

  معافیت قانونی متصدیان فرهنگی و هنری

گروه ناشران، فیلم‌سازان، خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و به طور کلی مشاغل فرهنگی و هنری کشور به استناد قانون مالیات‌های مستقیم از پرداخت مالیات‌های مصوب دولتی معاف هستند. در این زمینه ماده 139 مقررات راجع به معافیت این گروه از مشاغل کشور را بیان کرده است.

بند (ل) این ماده تاکید کرده است که فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی‌، فرهنگی و هنری که به ‌موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف است.

لازم به ذکر است که تبصره 3 این ماده اشاره کرده که آیین‌نامه اجرایی موضوع این ماده به وسیله‌ سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد. در آیین‌نامه به تمامی فعالیت‌های هنری و فرهنگی کشور اشاره شده است. در پی آیین‌نامه اجرایی بالا، دستورالعملی نیز تهیه شده است. متاسفانه دستور العمل‌ موضوع ماده 12 آیین‌نامه اجرایی قانون مالیات‌های مستقیم‌ که قرار بود از سال 1381  اجرا شود، در اوایل سال 1383  به ناشران‌ ابلاغ شد. در این دستورالعمل اشاره شده است که تنها در صورتی قشر فرهنگی و هنری از پرداخت مالیات معاف می‌شوند که دارای مجوز فعالیت یا پروانه تاسیس از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشند. علاوه بر این، قشر اخیر باید تولیدات خود را به صورت مکتوب، سمعی، بصری و صحنه‌ای تولید، توزیع و عرضه کنند. معاف شدن متصدیان امور هنری از دادن مالیات بدین ترتیب است که فعالان امور هنری در اعمال خود اعم از احیا و مرمت آثار تاریخی، فرهنگی و باستانی از سوی میراث فرهنگی کشور مجوز گرفته باشند. اشخاصی که کتاب، نشریات و یا مطبوعات را توزیع و پخش می‌کنند، از تاریخ اخذ مجوز از وزارت‌خانه متبوع خود نسبت به درآمد حاصل از فعالیت‌های خود مشمول استفاده از تسهیلات مقرر خواهند بود.

  انتقاد از دستورالعمل مصوب

یکی از نقاط ضعف دستورالعمل، مقررات مندرج در ماده 3 دستورالعمل آیین‌نامه اجرایی قانون‌ مالیات‌های مستقیم است. طبق این مقرره،معاف‌شدن اشخاص حقیقی و حقوقی‌ مشمول این دستورالعمل از مالیات مشروط به اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ در حالی که اگر شخص حقیقی یا حقوقی جزء دسته فرهنگیان و دست‌اندرکاران امور هنری قرار گیرد، نیازی به اخذ مجوز نیست. اساسا قوانین موضوعه بر آیین‌نامه‌ها برتری دارند. از طرفی هم مقررات دستورالعمل‌ها باید تا حدامکان با مقررات آیین‌نامه مربوط به آن تطبیق داشته باشد. بنابراین زمانی که قانون صحبت از معافیت کلی افراد شاغل در حوزه هنری و فرهنگی می‌کند، آیین‌نامه و دستورالعمل توانایی ایجاد قید و شرط در آن را ندارد.

لازم به توضیح است که هر چند بند «ل» ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم بر معافیت شاغلان حوزه فرهنگی و هنری کشور تاکید می‌کرد، اما این موضوع عملا مورد توجه قرار نمی‌گرفت. به طور مثال بسیاری‌ از نویسندگان مالیات پرداخت می‌کردند و ناشران کتب نیز این مالیات را از دستمزد نویسنده، مترجم و نظایر آنها کم می‌کردند. البته این‌ دریافت مالیات از نویسندگان کتب، اغلب از سوی ناشران دولتی‌ انجام می‌شد.

  مصادیق مشاغل معاف از مالیات

همان‌طور که گفته شد، فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی‌، فرهنگی و هنری که به ‌موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف هستند. آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاحی مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1380 موضوع تبصره 3 ماده 139 این قانون اعلام کرده است که  فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری اشخاص حقیقی یا حقوقی به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شود. اصولا فعالیت مطبوعاتی به فعالیت‌های مربوط به تولید، نشر خبر، اطلاع‌رسانی و انتشار و عرضه مطبوعات مربوط می‌شود. مصداق بارز مطبوعات، روزنامه و مجله است. البته روزنامه و مجله ممکن است به صورت چاپی، الکترونیکی یا از طریق رسانه‌های دیگر در دسترس مردم قرار ‌گیرد. منظور از فعالیت‌های انتشاراتی، آن نوع فعالیت‌هایی است که در فرآیند ابداع فکری و تولید فنی، پخش و فروش کتب انجام شود. این عمل به این دلیل انجام می‌شود که تولیدات اخیر به صورت‌ مکتوب و یا الکترونیکی عرضه و در بازار به دست‌ مصرف‌کننده برسد. از جمله مشاغل مشمول این تعریف می‌توان به نویسندگی، نشر کتب، طراحی جلد، عرضه و فروش کتب، بازنویسی کتب، ویراستاری، خطاطی، حروف‌چینی اشاره کرد. فعالیت فرهنگی هم مصداق اعمالی است که برای گسترش ارتباطات فرهنگی و عرضه موضوعات پژوهشی انجام می‌شود. ترویج و نقد و بررسی آثار فرهنگی و هنری نیز مشمول این عنوان می‌شود. برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و مسابقات فعالیت فرهنگی محسوب می‌شود. مبادلات فرهنگی برای پر کردن اوقات فراغت و آموزش‌های فرهنگی و هنری در جهت افزایش آگاهی‌های عمومی نیز در این دسته از فعالیت‌ها قرار می‌گیرد.

  خبرهای خوشی هم هست

به تازگی به این مشکل مورد توجه قرار گرفته است و گویا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به معاونین خود دستور داده است که موانع اجرای معافیت‌های مالیاتی 4 رسته انتشاراتی، مطبوعاتی، فرهنگی و هنری را بیان کنند، این به این معناست که خود متولیان ارشاد کشور نیز بر این اصل واقف هستند که این قانون در کشور اجرا نمی‌شود و مشکلاتی این بخش از جامعه را بیشتر کرده است.

گویا بعد از این دستور کارگروه بررسی مشکلات ناشران و کتابفروشان تشکیل شده است و قرار است اتفاق‌های خوبی در این حوزه رخ دهد. مجموعه وزارت ارشاد باید به یک جمع‌بندی درست از دغدغه‌های صنوف مختلف فرهنگی و هنری در ارتباط با مالیات برسد که اینها همان چهار گروه انتشاراتی، مطبوعاتی، فرهنگی و هنری هستند که طبق بند ل ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم، از پرداخت مالیات معاف هستند. البته این تلاش‌ها باید با یک نگاه تعاملی با سازمان امور مالیاتی کشور انجام شود و پیشنهادهایی در جهت یکسان سازی قوانین ارائه شود. خیلی‌ها امیدوار هستند این کارگروه مانند کارگروه کاغذ که در یک دوره بحرانی برای مهار نوسانات قیمت کاغذ تشکیل و موفق به مهار این نوسانات شده بود، به نتایج عینی برسد.