مرسدس بنز دادگاهی می شود ؟

چندی پیش مطلبی در خروجی یکی ازخبرگزاری‌های داخلی مهر قرار گرفت مبنی بر اینکه مردم نطنز نامه‌ای به شرکت مرسدس بنز نوشته و درباره کپی شدن تزیینات مسجد جامع این شهر به عنوان آرم شرکت بنز اعتراض کردند. این اتفاق ممکن است خنده کنج صورت خیلی‌ها بنشاند و حق را به شرکت معتبر آلمانی بدهند، اما به اعتقاد کارشناسان ایران می‌تواند برنده این دعوا باشد، فقط مسیر سختی را پیش رو دارد.

دکتر «محمدحسن کیانی» مدیر کل دفتر مالکیت صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور که در کسوت قضاوت نیز خدمت کرده، معتقد است اگر پرونده‌ای تشکیل شود، ایران می‌تواند برنده این دعوی باشد، فقط مسیر کمی سخت است.

کیانی براین باور است که این آرم در دنیا شناخته شده و بسیاری قدیمی است، ضمن آنکه برابر قوانین مالکیت معنوی و صنعتی، این آرم سال‌ها قبل ثبت شده و اثبات این موضوع که متعلق به ایران بوده کار بسیار دشواری است؛ به همین دلیل از نظر ثبتی کاری نمی‌توان انجام داد، یعنی نمی‌توان مجدد آن را ثبت کرد، اما می‌توان در این باره دعوایی را مطرح و از مسیر قضایی موضوع را پیگیری کرد.

 نطنزی‌ها حق دارند

مدیر کل دفتر مالکیت صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور معتقد است با نگاهی ساده به تزیین‌های مسجد جامع نطنز می‌توان به شباهت یا حتی کپی شدن این نقش‌ها روی همه ماشین‌های بنز پی برد.

وی در این خصوص می‌گوید: در این باره ماده 6 ثالث کنوانسیون پارس بسیار گویا و روشن تکلیف را مشخص کرده است، کنوانسیونی که ایران از سال 1337 عضویت آن را دارد و آلمان نیز جزو نخستین کشورهای پذیرنده آن به‌شمار می‌رود. در این ماده آمده است:«اگر بدون اجازه مقامات صالح، علایم رسمی، بیرق و نشان‌های دیگر دولتی کشورهای عضو اتحادیه و نشانه و انگ رسمی و دولتی و تقلید آثار و علایم تاریخی و خانوادگی را برای علامت تجاری یا صنعتی یا عناصر این علامت به کار برند کشورهای اتحادیه توافق دارند که تقاضای ثبت آن را نپذیرند.»

البته داستان به اینجا ختم نمی‌شود زیرا برابر ادعای اهالی نطنز، آرمی که شبیه معماری مسجد جامع این شهر است ده‌ها سال قبل ثبت شده و کشور آلمان نیز از ایران اجازه‌ای نگرفته است. کیانی راه حل را در ادامه این ماده می‌داند، جایی که آمده است:«اگر این تقاضا ثبت شده است ثبت آن را با اقدامات مقتضی باطل و استعمال آن را منع کنند.»

 متولی تطبیق نداریم

 دکتر «محمود صادقی» دانشیار دانشگاه تربیت مدرس و نایب رییس انجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران نیز در این باره نظرهای جالبی دارد. وی در این باره انتقادی وارد می‌کند و به «حمایت» می‌گوید: در کشور ما هیچ سازمانی نداریم که متولی تطبیق آرم‌ها با آثار تاریخی باشد.
وی بر این باور است که با وجود ماده 6 کنوانسیون پاریس باید نگاهی هم به ماده 32 قانون ثبت علامت کشور خودمان بیندازیم. در این ماده آمده است:«عین یا تقلید نشان نظامی‌، پرچم‌، یا سایر نشانهای مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان‌های بین‌الدولی یا سازمان‌هایی که تحت کنوانسیون‌های بین‌المللی تأسیس شده‌اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزای آن علامت باشد، مگر آن که توسط مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی‌ربط اجازه استفاده از آن صادر شود. و یا عین یا شبیه آن قبلاً برای خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده باشد، مشروط بر آن که عرفاً میان استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.» نایب رییس انجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران می‌گوید: با توجه به این قانون نمی‌توانیم چنین استنباطی کنیم که آرم شرکت مرسدس بنز غیرقانونی است.

 اگر ثابت شود، مسیر سختی داریم

وی با بیان اینکه اداره مالکیت صنعتی مرجع ثبت علائم تجاری و صنعتی است اعلام می‌کند: هر شرکتی که آرمی را ثبت می کند در تمامی کشورهایی که محصولش صادر می‌شود باید آرم خود را ثبت کند. به همین خاطر اگر قرار باشد که پیگیر این مساله باشیم باید در تمامی کشورهایی که مرسدس بنز محصول صادر کرده است، برویم و در تک تک آن کشورها آرم را ابطال کنیم.

این مدرس دانشگاه نیز اعتقاد دارد که اثبات چنین ادعایی آسان نیست و البته باید در این باره کار کارشناسی صورت گیرد زیرا گاهی تصور ما با چیزی که در واقع وجود دارد، فاصله زیادی خواهد داشت. وی می‌گوید: این کار هزینه و زمان زیادی را نیاز دارد و در ابتدا این مساله یک موضوع سیاسی نیست و ابتدا افرادی که در این مساله ذی‌نفع هستند مثلا مردم نظنز باید به اداره مالکیت صنعتی مراجعه کنند و پیگیر بحث ابطال آرم باشند.

 رقبای بنز هم نفع می‌برند

صادقی بر این باور است که اهمیت این مساله بیشتر برای افرادی است که در این مساله ذی‌نفع هستند، در واقع از بحث مطرح کردن شکایت علیه شرکت مرسدس بنز رقبای تجاری این شرکت سود می‌برند و در واقع اگر به نتیجه برسد شرکت‌های رقیب می‌توانند این مساله را دست آویزی برای ضربه زدن به این شرکت کنند در غیر این صورت ابطال آن در همه کشورها کار مشکلی است.

وی می‌گوید: برای هر مساله‌ای قانونی وجود دارد؛ در اداره مالکیت صنعتی کشور ما کارشناسان زبده‌ای مشغول به کار هستند که اطلاعات خوبی نیز در مورد آرم‌های مختلف دارند. در چنین مواقعی کارشناسان باید آن قدر دقیق باشند که با تشخیص به موقع چنین آرم‌هایی را ثبت نکنند. در ضمن در فرایند ثبت وقتی آرمی قرار باشد به ثبت برسد دوبار در روزنامه‌های کثیر الانتشار به چاپ می رسد. در چنین مواقعی است که سازمانی مثل میراث فرهنگی و افرادی که متولی این امر هستند باید توجه داشته باشند و به تطبیق علامت با آثار باستانی بپردازند .

 کمی درباره روند ثبت مالکیت فکری  

نایب رییس انجمن علمی حقوق مالکیت فکری با بیان اینکه مالکیت فکری انواع مختلفی دارد که به مالکیت ادبی، هنری و مالکیت صنعتی تقسیم می‌شود، می‌گوید: این نوع مالیت مالکیت قابل لمس نیست و در واقع حاصل تراوشات فکری است. حمایت قانونی از مالکیت فکری در ایران به سال 1304 و تصویب «قانون علامات صنعتی و تجارتی» باز می‌گردد. در سال 1310 این قانون جای خود را به «قانون ثبت اختراع و علائم و تجاری» داد. در سال 1337 دولت ایران به عضویت کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس در آمد و در سال 1348 اولین قانون خاص در زمینه حقوق مؤلف با عنوان «قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان» به تصویب رسید. در واقع با عضویت ایران در این کنوانسیون ایران متعهد شد که در صورت صلاحدید علامت طرح خارجی را به ثبت برساند. این روند ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال 1383 «قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی» برای حمایت از صنایع محلی، بویژه فرش ایرانی، تصویب و نهایتا در سال 1386«قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعی و علائم تجاری» جایگزین قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری 1310 شد.  وی با بیان اینکه در واقع مالکیت فکری زیاد در بین مردم شناخته شده نیست و کمتر آن را رعایت می کنند معتقد است که این اتفاق به خاطر ناآگاهی و اطلاع رسانی کم در این حوزه رخ داده است.

صادقی معتقد است با ‌توجه به تأسیس رشته تخصصی حقوق مالکیت فکری در دانشگاه‌ها، قوای سه‌گانه با بهره‌گیری از دانش تخصصی دانش آموختگان این رشته می‌توانند برای ارتقای حمایت از این حقوق گام بردارند.

  پیش‌بینی نتیجه

وی در پاسخ به این پرسش که «شکایت از مرسدس بنز نتیجه‌ای خواهد داشت»؟ می‌گوید: اگر مطرح کنندگان این مساله به این مساله کاملا واقف هستند و از اینکه این اثر کاملا از آثار تاریخی کپی شده است می‌توانند این مساله را مطرح کنند اما تنها نتیجه آن ابطال آن داخل ایران است که همان هم نیاز به وکیل زبده و صرف هزینه‌های زیادی دارد.