اسلام در چه مواردی برای آزدی بیان محدودیت تعیین کرده است؟

در منابع اسلامی توهین، افترا، فحاشی، تهمت زدن، سخنرانی فتنه‌برانگیز، تبلیغ عمومی، شیطان‌پرستی و در نهایت کفرگویی و توهین به مقدسات از محدودیت‌های آزادی بیان است.

آزادی بیان معیاری اساسی برای هر نوع جامعه چندصدایی و دموکراتیک است. نقض این آزادی همواره به نابودی سایر موازین حقوق بشر منجر می‌شود، در اکثر کنوانسیون‌ها و اعلامیه‌های جهانی این حق اساسی مورد اشاره و حمایت قرار گرفته است اما این در حالی است که در چندین قرن گذشته دین مبین اسلام این حق را به رسمیت شناخته است.

در بین منابع اسلامی، در قرآن آزادی بیان مورد اشاره قرار گرفته است و بسیاری از اندیشمندان اسلامی سوره الرحمان را در ارتباط با آزادی بیان در قرآن می‌دانند. خداوند در این سوره می‌فرماید که: "خدای رحمان قرآن را یاد داد، انسان را آفرید و به او بیان آموخت. اما آزادی بیان نیز بدون محدودیت و شرایط ممکن نیست، زیرا در این صورت اسباب نقض حقوق دیگران را فراهم می‌کند.

اما مسئله اینجاست که این محدودیت‌ها باید بر اساس قانون و ضرورت باشد و در غیر این صورت خودسرانه بوده و باعث نقض اساسی این حق می‌شود، به طوری که علاوه بر این برانگیختن‌ احساسات‌ قومی‌ یا مذهبی‌ و یا هر چیزی‌ که‌ منجر به‌ بر انگیختن‌ هر نوع‌ حس‌ تبعیض‌ نژادی‌ شود، جایز نیست‌.

در اسلام به طور کلی دو نوع محدودیت برای این حق وجود دارد، دسته اول محدودیت‌های اخلاقی که شامل دروغ گفتن، غیبت کردن، بدگویی کردن، مورد استهزا قرار دادن، برملا کردن ضعف دیگران و مباحثه تند و زننده است و  دسته دوم شامل محدودیت‌هایی است که در قانون برای آنها مجازات تعیین شده است که توهین، افترا، فحاشی، تهمت زدن، سخنرانی فتنه برانگیز،ت بلیغ عمومی شیطان پرستی و در نهایت کفرگویی و توهین به مقدسات است.

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در دو اصل  23 و  24 به این حق اشاره شده است: "اصل 23: تفتیش عقاید ممنوع است و هیچکس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مواخذه قرار داد."

اصل 24 : نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه فعل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد که تفصیل آن را قانون معین می‌کند." در این اصل به همه اشکال آزادی بیان اشاره نشده و فقط نشریات و مطبوعات به عنوان شکلی از اشکال آن آورده شده است.

در ماده 500 قانون مجازات اسلامی است بیان شده که هر کس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران یا به نفع ‌گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام به هر نحو فعالیت تبلیغی کند به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.