ایران نیازمند نیروی نظامی حرفه یی است

اما مشکلاتی وجود دارد برای مثال یک قانونی تصویب شده که قرار بود حقوق نیروهای وظیفه از 60 تا 90 درصد افزایش پیدا کند ولی متاسفانه این قانون هنوز در مجلس مانده یا در دولت هنوز اجرایی نشده است امروز سرباز بیمه است و واقعا به سرباز در نیروهای مسلح به چشم یک فرزند نگاه می‌شود نه به چشم یک بنده حقیر الان بعضی از سربازان ما در وزارت دفاع در نیروهای مختلف به کار گرفته شده‌اند نیروهای مسلح، امروزه به روز هستند، کارآمدند و همگام با سایر قسمت‌ها رشد کردند ولی کافی نیست

سهیل سراییان/ وضعیت سربازی همچنان نامشخص است. هر روز قانون تازه‌یی تصویب می‌شود یا خبرهای مختلفی درباره سربازی به گوش می‌رسد، در این راستا مدتی است که مرکز پژوهش‌های مجلس از طریق پژوهش و نشست‌های مختلف با کارشناسان این حوزه در تلاش است تا وضعیت سربازی را در آینده بهبود بخشد. از جمله مهم‌ترین مشکلاتی که سربازان دارند، از دست دادن فرصت‌های شغلی و نداشتن درآمد در این مدت است. به همین خاطر بسیاری از مشمولان تصمیم می‌گیرند که از سربازی فرار کنند. در عین حال براساس گفته‌های کارشناس این حوزه نداشتن وضعیت اجتماعی مناسب از جمله دیگر مشکلاتی است که مشمولان با آن رو به رو هستند.

برگزاری نشست تخصصی با عنوان «وضعیت فعلی سربازی، شرایط مطلوب آینده» نخستین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی با موضوع سربازی محسوب می‌شود. با این امید که از طریق مشارکت صاحبنظران و اخذ دیدگاه‌های کارشناسی مختلف در این زمینه گامی مهم و اثرگذار برای بهبود شرایط خدمت وظیفه عمومی برداشته شود. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با توجه به اهمیت موضوع خدمت سربازی و پرسش‌های نمایندگان محترم این موضوع را در دستور کار قرار داده است. در این راستا گروه امنیتی- دفاعی مرکز در نظر دارد با برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی با دعوت از نمایندگان نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط از جمله نیروهای مسلح ابعاد مختلف موضوع را بررسی کند و مبنای پژوهش‌های علمی و تخصصی خواهد بود و می‌تواند ضمن شناسایی مشکلات و نقاط ضعف و قوت شکل کنونی خدمت سربازی، پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت و رسیدن به شرایط مطلوب ارائه کند.

باید بیشتر روی مدل‌ها و شیوه‌های خدمت سربازی و الگوی مطلوب کار کنیم. در آسیب‌شناسی‌هایی که امروز در تحقیقات مختلف انجام شده از جمله همین تحقیقات مرکز پژوهش‌ها نکات خیلی خوبی مطرح شده از جمله آسیب‌هایی که در بعد فرهنگی، اجتماعی، ساختاری و اقتصادی مطرح است اما اگر بخواهیم خود این پژوهش‌ها را آسیب‌شناسی کنیم به نظر من در آنها نگاه یکسویه به مسائل سربازی وجود دارد

اشکالات مربوط به وضعیت فعلی سربازی

آقای ذوالفقاری (مدیر گروه امنیتی- دفاعی مرکز): در این باره گفت: موضوعی که درخصوص خدمت سربازی وجود دارد شکل و نوع اجرای آن است که به هر حال خالی از اشکال نیست و مسائلی پیرامون آن مطرح است. در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارش‌های مختلفی از جمله آخرین گزارش الگوهای سربازی آینده در جمهوری اسلامی ایران تهیه شده که مورد اقبال قرار گرفت و مخالفان و موافقان آن نظرات خود را اعلام کردند. بنای ما بر این است که گزارش‌های بعدی را با همکاری و مشارکت دوستان در سازمان وظیفه ناجا در قالب کارگروهی تهیه کنیم.

امیر سرتیپ صادقی (کارشناس وظیفه عمومی) در ادامه این نشست افزود: ابتدا تشکر می‌کنم از اینکه این جلسات برگزار می‌شود چون من به یاد دارم در سال 1378 در مدتی که در سازمان ملی جوانان بودم، موضوع وظیفه عمومی در دانشگاه‌های نظامی و غیرنظامی مطرح شده و کارگروهی تشکیل شده بود اما هیچ کدام پیرامون وظیفه عمومی، کار علمی نکرده بودند. واقعا جای تاسف است که درباره موضوعی به این مهمی که همه با آن سر و کار دارند، کار علمی صورت نگرفته است. اما خوشبختانه بعد از آن کارهای خوبی انجام شده و حقیقتا جای قدردانی و سپاسگزاری دارد لذا از ستاد کل نیروهای مسلح، مجلس محترم، دولت، سازمان وظیفه عمومی و نیروهای مسلح باید تشکر و قدردانی کرد. از جمله برای اصلاح بعضی از مواد قانون بیش از 120 جلسه در ستاد کل نیروهای مسلح با حضور نمایندگان نیروها و سازمان‌ وظیفه عمومی و بعضی از نمایندگان مجلس برگزار شد.

الان ما نمی‌گوییم که حقوق سربازان کافی است، اضافه‌هایی که در نظر گرفته شده است با سختی حاصل شده زیرا دولت افزایش بودجه را قبول نمی‌کرد ولی در هر صورت مساله خوراک، پوشاک، هزینه ایاب و ذهاب، اینها همه به نوعی به حین خدمت مربوط می‌شود، حل شده است. مورد دیگر بیمه سربازان است. امروز سرباز بیمه است و واقعا به سرباز در نیروهای مسلح به چشم یک فرزند نگاه می‌شود نه به چشم یک بنده حقیر الان بعضی از سربازان ما در وزارت دفاع در نیروهای مختلف به کار گرفته شده‌اند نیروهای مسلح، امروزه به روز هستند، کارآمدند و همگام با سایر قسمت‌ها رشد کردند ولی کافی نیست. باز هم ما باید در نیروهای مسلح به مساله حین خدمت توجه بیشتری کنیم. بنده نظرم این است کسی که متناسب با مهارت افراد به آنها مدرک بدهیم یعنی مهارت‌آموزی کنیم، در نیروهای مسلح وقت‌های خالی سربازان را صرف حرفه و مهارت‌آموزی کنیم تا این جوان وقتی که از خدمت بیرون می‌رود با یک مدرک برود که نشان دهد کار برق یا تاسیسات را آموخته است یا اگر سربازی در حین خدمت خوب خدمت کرد، به او یک کارت منزلت بدهیم، این کارت منزلت باارزش باشد و سرباز به آن افتخار کند هم حین خدمت که خیلی مهم است خیلی باید روی آن کار شود از نظر اعتبار و امکانات آموزش و حرفه‌آموزی و برخوردهای خوب. برای یک سرباز، اخلاق اسلامی باید یک فرهنگ شود. این امر در حال حاضر و در نیروهای مسلح خوشبختانه تا حدی هست اما ما باید حواس‌مان جمع باشد بالاخره سربازان امانت خانواده‌ها هستند. در یک سن و سال خیلی حساس به سربازی می‌آیند. اما اصلا روی مرحله بعد از خدمت کار نکرده‌ایم. به نظر من خیلی هم مهم است. من خواهشم این است که در مورد مرحله حین خدمت و بعد از خدمت خیلی کار شود و راه‌های جایگزین ارائه شوند. در روزگار فعلی ما بعد از خدمت کسی سربازان را تحویل نمی‌گیرد و باید فرقی باشد بین کسی که سربازی رفته و کسی که نرفته است.

روی اصل سربازی تاکید کنیم

من نظرم این است که ما باید روی اصل خدمت سربازی تاکید کنیم و مدافع اصل خدمت سربازی باشیم، مدل‌های مختلفی که مطرح می‌شود نباید اصل خدمت سربازی را زیر سوال ببرد یا تحت‌الشعاع قرار بدهد. به دلیل ویژگی‌های خاصی که کشور ما دارد و به دلیل نیازی که داریم به نظر بنده اصل خدمت سربازی یک ضرورت است که باید به آن بپردازیم و دفاع همه‌جانبه از آن داشته باشیم. منتها باید بیشتر روی مدل‌ها و شیوه‌های خدمت سربازی و الگوی مطلوب کار کنیم. در آسیب‌شناسی‌هایی که امروز در تحقیقات مختلف انجام شده از جمله همین تحقیقات مرکز پژوهش‌ها نکات خیلی خوبی مطرح شده از جمله آسیب‌هایی که در بعد فرهنگی، اجتماعی، ساختاری اقتصادی مطرح است اما اگر بخواهیم خود این پژوهش‌ها را آسیب‌شناسی کنیم به نظر من در آنها نگاه یکسویه به مسائل سربازی وجود دارد و اغلب دنبال جنبه‌های منفی مسائل بوده و به جنبه‌های مثبت یا توجه نشده یا خیلی کم توجه شده است. خدمت سربازی کارکردهای مختلفی دارد. کارکرد امنیتی، دفاعی، سیاسی، فرهنگی و تربیتی در حالی که به هیچ یک از این کارکردها و دستاوردهای فردی و اجتماعی که خدمت سربازی هم برای فرد و هم برای جامعه دارد در این تحقیق و پژوهش‌ها اشاره نشده یا مغفول مانده است. باید به خدمت سربازی با آن کارکردهای مختلفی که عرض کردم به عنوان یک فرصت نگاه کنیم و از این فرصت حداکثر استفاده را ببریم.

به نظر من روی آن باید کار کنیم. مدل ترکیب حرفه‌یی- اجباری است که در حال حاضر تقریبا این مدل را اجرا می‌کنیم. می‌شود تناسب آن را کم یا زیاد کرد نه حرفه‌یی تنها و نه اجباری تنها ترکیب حرفه‌یی و اجباری به نظر می‌تواند مدل مطلوب باشد که روی آن کار کنیم.

همان طور که جناب سرهنگ واعظی فرمودند ما با تمهیدات زیادی روبه‌رو هستیم و با توجه به اینکه وظیفه دفاع از کشور را بر عهده داریم لازم است که وضعیت خدمت سربازی به نوعی با همین روند حفظ شود. وضعیت سربازی نسبت به گذشته خیلی تغییر کرده و اصلا قابل قیاس نیست ولی در جهت مطلوب آن می‌توان گام‌های بیشتری برداشت. به عنوان مثال مسائلی را که در رابطه با حقوق دفاتر بیمه درمانی حق تاهل هزینه ایاب و ذهاب خدمت در نزدیک محل سکونت و استفاده بهینه از تخصص سربازان را می‌توان عنوان کرد. اما مشکلاتی وجود دارد برای مثال یک قانونی تصویب شده که قرار بود حقوق نیروهای وظیفه از 60 تا 90 درصد افزایش پیدا کند ولی متاسفانه این قانون هنوز در مجلس مانده یا در دولت هنوز اجرایی نشده است. ولی با توجه به اکثر مطالبی که دوستان ارائه کردند ما باید وضعیت جامعه را به لحاظ امنیتی در نظر بگیریم، مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده ولی هنوز به آن مرحله نرسیده که بخواهد به صورت یکجا سرباز حرفه‌یی جایگزین شود چراکه معلوم نیست آثار و تبعات منفی آن چه خواهد بود؟ آیا کارآمد خواهد بود؟ بالاخره نمی‌شود ره صدساله را یک‌شنبه رفت باید احتمالات و موارد را در نظر گرفت و اگر بخواهد اجرا شود باید حتما در یک مقطع به صورت آزمایشی اجرا شود. مثلا یک زمان پنج ساله یا 10 ساله و به صورت مقطع خیلی جزیی در شهر مشخصی آزمایش شود و ببینیم موثر و کارآمد است یا نه؟

وضعیت جغرافیایی ایران مهم است

نکته بعدی این است که وضعیت جغرافیایی کشور ما هم وضعیت خاصی است و نیازمندی‌های بالایی دارد مثلا در حوزه مبارزه با تهدیدات امنیتی و... سیستم امنیتی کشور ما نیاز دارد که توانمندی بالایی را داشته باشد. از سوی دیگر چه در مرزهای آبی و چه خشکی ما نواحی بسیار وسیع، حوزه‌های بسیار طولانی داریم به این سبب وضعیت ترسیم در منطقه خاورمیانه وضعیت بسیار خاصی است وخود این وضعیت نیازمندی‌های امنیتی را افزایش می‌دهند نکته دیگری که خیلی مهم است و حتما باید به آن توجه کنیم این است که سایر کشورها که به سمت الگوهایی غیر از الگوی خدمت اجباری یا خدمت وظیفه عمومی رفتند عمدتا انرژی خود را متمرکز کردند روی بحث بهره‌مندی از ظرفیت‌های کشورهای دیگر در حوزه امنیتی در قالب معاهدات امنیتی بین‌المللی اما وضعیت کشور ما به‌گونه‌یی است که اغلب از این ظرفیت‌ها نمی‌توانیم استفاده کنیم. ما با یک رویکرد اختیاری نمی‌توانیم ظرفیت مناسب را برای بهره‌مندی در مقابله با تهدیدات امنیتی ایجاد کنیم. موضوع دیگری که در بحث خدمت سربازی و سربازی حرفه‌یی مطرح می‌شود این است که ما در مجموعه نیروهای مسلح در حال حاضر یکسری از سربازان را در قالب دوره‌های پنج‌ساله و به صورت پیمانی جذب می‌کنیم واین نیروها به کار گرفته می‌شوند اما این نیروها زمانی که جذب شوند، باید یا در نیروهای مسلح یا در سیستم‌های بیرون از اینها جذب شوند اگر بخواهیم این مجموعه را در نیروهای مسلح جذب کنیم برای یک دوره 30 ساله عملا با سیستم غیربهره‌ور روبه‌رو خواهیم شد چرا که ما در قاعده هرم نیروهای مسلح به دلیل اینکه رویکرد عمده نیروهای مسلح رویکرد نیرومحوری است نیازمندی بالایی به نیروهای جوان و توانمند برای عملیاتی‌های رزمی داریم. این افراد می‌توانند بین پنج تا 10 سال کارآمدی لازم را داشته باشند اما با افزایش سنوات خدمت وکاهش توانمندی‌های جسمی معمولا باید در سیستم‌های ستادی به کارگیری شوند.

در نیروهای مسلح کسانی که در قالب سیستم‌های پیمانی وارد می‌شوند (طبق آمار مجموعه نیروی انسانی ناجا تقریبا بیش از 95 درصد این افراد که در قالب طرح پیمانی جذب می‌شوند. بعد از این دوره عملا فضایی وجود ندارد که بتواند در سایر سیستم‌ها مشغول به خدمت بشود و اشتغال داشته باشد و موضوع اشتغال این افراد دچار مشکل خواهد شد به خاطر همین خیلی تلاش می‌کنند که در سیستم‌های خودشان بمانند آن پنج درصد هم عمدتا به دلیل عدم نیاز از آن سیستم خارج می‌شوند یعنی این طراحی که در یک مقطعی ما سربازان پنج‌ساله دریافت کنیم و بعد از پنج سال همه آنها را از سیستم خارج کنیم عملا با مشکل بزرگ اجتماعی ربه‌رو خواهد شد به دلیل اینکه این افراد در این دوره یکسری مسوولیت‌های اجتماعی را می‌پذیرند که اگر بخواهند از این سیستم خارج شوند و در جایی دیگر اشتغال داشته باشند بحث مشکل معیشت اینها به وجود خواهد آمد و خواه‌ناخواه آسیب‌های اجتماعی متعددی را به دنبال خواهد داشت با این توصیف به نظرم می‌رسد که باید برای ترسیم الگوی مطلوب به هدف خدمت سربازی توجه کنیم ببینیم که خدمت سربازی با چه هدفی باید شکل بگیرد. اما امروز واقعیت این است که این رویکرد بهبود در نظام خدمت سرابزی اتفاق نیفتاده است جامعه ما جامعه متحولی شده جوانان ما از دانش و توانمندی برخوردار هستند و این باعث شده که نیروهای مسلح ما نتواند دستاوردهای شخصی را به شکل مناسب ترسیم کند. ضمن اینکه نیازمندی‌ها و انتظارات دیگری هم در کشور وجود دارد که در نظام خدمت سربازی به آنها توجه نشده است. امروز دو موضوع در کشور مطرح است: 1- پدافند غیرعامل مورد نظر مقام معظم رهبری. یکی از تدابیری که ایشان دارند این است که پدافند غیرعامل همچون شعله‌یی بلند شود. گام اول برای نیل به این هدف و شکل‌گیری مبانی پدافند غیرعامل در کشور که هدفش کاهش آسیب‌ها و ماندگاری سیستم است این است که ما بتوانیم در اذهان افراد آن را درونی‌سازی بکنیم تا زمانی که این اتفاق نیفتد اقدامات ما هم نمی‌تواند نتیجه خوبی داشته باشد. 2- بحث جنگ نرم و تهدیدات نرم است که هدف این تعهدیدات عمدتا خانواده‌ها و مجموعه افراد جامعه است ما باید از ابزارهایی که می‌توانند آسیب‌پذیری جوانان را کم کنند استفاده کنیم تا قابلیت‌های لازم برای مقابله با این تهدیدات را ایجاد کنیم اگر چنین نباشد دچار مشکل خواهیم شد در حال حاضر برای این مسائل اقدامی در کشور صورت نگرفته یا اقدامات هماهنگی وجود ندارد.

راه‌های مناسب برای تغییر چیست؟

ناخدا یک قیطا سوند (جانشین نیروی انسانی ارتش) در ادامه این نشست، گفت: بافت نیروهای مسلح داخلی ما با هم متفاوت هستند در ارتش یک جور رفتار می‌شود در ناجا، در سپاه، در وزارت دفاع و ستاد کل هم به شکل دیگر. ابتدا یک مطالعه تطبیقی در سطح نیروهای مسلح لازم است. ما اگر بتوانیم بومی‌سازی کنیم و تجارب موفق کشورهایی را که به صورت میلیشیا کار می‌کنند به دست آوریم، می‌توانیم عملکرد بهتری داشته باشیم ما در ارتش یک جامعه حدودا سیصد هزار نفری از نیروهای وظیفه را به تناوب داریم و متناسب اینها خانوارهای آنها نیز با ما مرتبط هستند.

تقریبا 25 درصد از نیروهای وظیفه ما مدارک تحصیلی بالای دیپلم دارند بنابراین انتظارات و خواسته‌هایشان مثل یک آدم تحصیلکرده است. نیروی وظیفه به عنوان منابع انسانی نیروهای مسلح و ارتش که دفاع از مرزها را برعهده دارد پشتوانه نظام است. برای اجرای تدابیر و سیاست‌ها باید با این نگاه شرایط مطلوب را فراهم کنیم زیرا نقش مهمی در بازدارندگی دارند. در نیروهای مسلح یا بالطبع منابع انسانی هنوز تجهیزات محور نشده‌ایم ما در نیروی دریایی یا نیروی هوایی شاید فناوری و تجهیزات محوریم ولی در نیروی زمینی همچنان اتکای ما بر منابع انسانی است.

سرگرد رضاپور (کارشناس ارشد امور وظیفه عمومی معاونت نیروی انسانی ناجا)، درباره سربازی و محروم واقع شدن سرباز گفت: موضوع خدمت سربازی متاسفانه هم بین نیروهای مسلح و هم در جامعه خیلی مظلوم است و هرکس به نحوی سعی می‌کند از پله‌های خدمت سربازی بالا برود. چند سال پیش یکی از نامزدهای نمایندگی مجلس در تبلیغات انتخاباتی گفته بود شما به من رای دهید من خدمت سربازی را برای فارغ‌التحصیلان وظیفه کلا حذف می‌کنم وهر کس که تحصیلات داشته باشد به خدمت نمی‌رود در حال حاضر 43 درصد از نیروی انسانی موجود درناجا را سرباز تشکیل می‌دهد. نزدیک به نیمی از موجودی ما سرباز است در حدود یک سوم سربازان نیروی انتظامی در حال حاضر در یگان‌های عملیاتی چه مرزی وچه غیرمرزی خدمت می‌کنند. در حال حاضر حدود شاید یک سوم سربازان نیروی انتظامی دارند صرفا در یگان‌های عملیاتی ناجا خدمت می‌کنند یک چهارم سربازان نیروی انتظامی در حال حاضر در مرزها خدمت می‌کنند اینکه عددش متفاوت است به خاطر این است که همه مرزها عملیاتی نیست. یک چهارم سربازان نیروی انتظامی حدود 36 هزار نفر در مرز خدمت می‌کنند و این‌طور نیست که هدف سرباز در نیروهای مسلح صرفا این باشد که یک دوره‌یی را بگذراند و برود، ما روی سرباز حساب می‌کنیم و در نیروهای مسلح این سربازها حکم اجرای بسیاری از ماموریت‌های محوله به نیروهای مسلح را برعهده دارند و نمی‌شود فقط روی این موضوع تمرکز کرد که ما فقط بیاییم اینجا یک کارخانه انسان‌سازی بنا کنیم. خواهش می‌کنم از آقایان مخصوصا در مجلس که روی موضوع سربازی فعالیت کنند: اول کارکردهای خدمت سربازی برای نیروهای مسلح تمرکز کنند نه روی سرباز به عنوان اینکه قرار است بیاید دو سال را بگذراند و برود. آقایان به این امر توجه کنند که نیروهای مسلح به سرباز نیاز دارند. سردار احمدی‌مقدم گفتند که رویکرد را روی این بگذاریم که وابستگی را به سرباز کم کنیم و این دستور را صادر کردند و ما رویکردمان در نیروی انتظامی این خواهد بود، علت این است که واقعا در حال حاضر خدمت سربازی از آن چیزهایی که ما به عنوان کارکردهای عملیاتی در نیروهای مسلح به آنها نیاز داریم دور است. ما در نیروهای مسلح چهار کار در حوزه نیروی انسانی برای سرباز انجام می‌دهیم. 1- جذب 2- سازماندهی 3- به کارگیری 4- نگهداشت. دراین چهار حوزه در حال حاضر کار می‌شود. من روی حوزه چهارم نگهداشت صحبت می‌کنم. در حوزه نگهداشت فرمایش مقام معظم رهبری این است که می‌فرمایند کاری کنید که سرباز وقتی خدمت سربازی آمد احساس نکند که وقت و عمرش تلف می‌شود، این به یک کار بزرگ نیاز دارد. ایشان می‌فرمایند وظایف و کارها انجام شود ولی طوری شود تا جای ممکن از این سرباز بهره‌گیری مناسب شود یعنی هر کاری می‌توانیم بکنیم که این سرباز بهره مناسبی برای نیروهای مسلح داشته باشد. متاسفانه بعضی وقت‌ها اشتباه می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد 24 کشور سربازی در آنها اجباری است در مقابل 103 کشوری که سربازی اجباری ندارند. فقط هفت کشور از این 24 کشور خدمت بیش از یک سال دارند (یعنی خدمت دوره ضرورت) . نکته دیگری که در اکثریت قریب به اتفاق این کشورها وجود دارد این است که با افزایش میزان تحصیلات، مدت خدمت سربازی کاهش جدی پیدا می‌کند یعنی کسی که مثلا لیسانس یا فوق‌لیسانس گرفته مدت خدمت سربازی‌اش نصف کسی است که بدون تحصیلات دانشگاهی است.

درخصوص کارآمدی نیروی انسانی و سرباز به‌خصوص در جنگ‌ها و تهدیدات امنیتی که جمهوری اسلامی همیشه با آن مواجه بوده کسری سوالات مطرح است که باید درمورد پاسخ به اینها اندیشیده شود.

1- فردی که به اجبار به سربازی فرستاده شود در یک جنگ تا چه میزان کارآمدی دارد و در صحنه نبرد، این سرباز بدون انگیزه و از روی اجبار حضور پیدا کرده چقدر کارایی خواهد داشت؟

2- در برابر تکنولوژی‌های جدید، کارآمدی نیروی انسانی در چه حد خواهد بود؟

آیا در برابر هواپیماهای بدون سرنشین می‌توان یک سرباز را با یک اسلحه کلاش فرستاد که مبارزه کند؟

3-درخصوص پهناور بودن سرزمین باید گفت که اتفاقا نیاز به نیروی نظامی آموزش‌دیده و توانمند بیشتر خواهد بود اینکه همیشه تهدیدهای متعددی داریم و بحث کاملا درستی است ولی کشورهای دیگری مثل هند، ایالات متحده و... هستند که همین پهناور بودن سرزمین را داشتند ولی سربازی در آنها اجباری نیست.

4- با فرض اینکه نیروی انسانی و سرباز برای پیشبرد جنگ‌ها لازم باشد آیا در زمان جنگ هشت ساله دفاع مقدس که ما داشتیم بدنه اصلی کشور را بسیجی‌ها تشکیل ندادند که به صورت داوطلبانه در جنگ شرکت می‌کردند؟ البته دوستان اشاره کردند که این موضوع با آن بحث فوریت عملیات‌های نظامی که باید در زمان دقیقی انجام شود، تداخل دارد که بحث درستی است و باید روی آن فکر کرد. به طور کلی مهم‌ترین نقاط ضعفی که برخی کارشناسان در وضعیت فعلی سربازی مطرح می‌کنند این است که:

1- ممکن است به افزایش فرار مغزها دامن زند یعنی کسانی که به سبب فرار از خدمت سربازی مهاجرت می‌کنند عده زیادی از اینها کسانی هستند که توانمندی علمی بالایی دارند و جذب کشورهای خارجی می‌شوند.

2- بحث دوم ناکارآمدی نیروی انسانی است در برابر تهدیدات تکنولوژیک که امروز دنیا با آن مواجه است.

3- بحث سوم افزایش مشکلات نیروهای مسلح به لحاظ مالی است.

4- بحث چهارم وضعیت نامناسب سربازها به لحاظ مالی، عاطفی و جسمی است.

5- بحث پنجم افزایش تقلب‌هایی است که الان در جامعه قابل مشاهده است مثل طلاق‌های صوری، صدمات جسمی که افراد به خودشان وارد می‌کنند برای فرار از خدمت سربازی.

6- نکته ششم هم بحث بهره‌وری پایین سربازهاست.

همچنان باید منتظر بمانیم که در ادامه این سلسله نشست‌ها و پژوهش‌ها سرانجام چه تصمیمی برای وضعیت سردرگم سربازی گرفته می‌شود.