پای فناوری در حریم حصوصی

حقوق، مهندسی اجتماع است. تمام رویدادهای اجتماعی اگر قرار باشد جامعه را به سمت و سوی پیشرفت رهنمون کنند باید روی حساب و کتابی حرکت کنند. علم حقوق به همین دلیل به وجود آمده است که این حساب و کتاب را انجام دهد. در خیلی از موارد حقوق باید ببیند که اجتماع چه مشکلی دارد؛ مثلا رفت و آمد اتومبیل‌ها در خیابان‌ها چه تغییراتی را در زندگی مردم آورده است، حقوق در این زمان با تجزیه و تحلیل این مشکلات باید راهکاری را ارایه دهد.

این راهکارها پس از سپری کردن رویه معمول، به لباس قانون درمی‌آیند و برای همه لازم‌الاجرا می‌شوند.  اما همیشه کار علم حقوق این ‌قدرها هم ساده نیست؛ در خیلی از موارد علمای حقوق باید پیشامدهایی را که ممکن است بعدها در جامعه اتفاق بیفتد، پیش‌بینی سپس تجزیه و تحلیل کنند و ببینند که چه راهکارهایی را باید برای این مشکلات احتمالی در نظر بگیرند. در برخی از این موارد هم چه بسا لازم باشد این راهکارها قبل از به وجود آمدن مشکلات حتی به صورت قانون درآیند تا از مشکلاتی که احتمالا قرار است جامعه را به بیراهه ببرد،‌ پیش‌گیری شود.  فناوری‌های نوظهور مهمترین عاملی هستند که در سال‌های اخیر حقوقدانان را به مشکل انداخته‌است. هر فناوری‌ای با ورودش به جامعه دغدغه‌ها و مشکلات فراوانی را به همراه می‌آورد. اگر حقوقدانان و قانونگذاران مواظب نباشند، چه بسا اشکالات فناوری‌هایی که قرار است زندگی ما را راحت‌‌تر کنند بر مزایای آن غلبه پیدا کند بر این اساس باید خیلی زود هم جلوی مشکلات ایجاد‌شده فناوری‌ها گرفته شود و هم باید دغدغه‌های جامعه برای آینده را با پیش‌بینی و ارایه راهکار قانونی مرتفع کرد.

  امنیت مجازی

نبود امنیت مهمترین دغدغه‌ای است که در زمان بی‌قانونی زندگی مردم را با تهدید مواجه می‌کند. قانون‌ هرچند آزادی مردم را محترم می‌شمارد و اساسا در بسیاری از موارد به آنها آزادی‌ها و حقوقی اعطا می‌کند که نسل‌های قبلی ما اصلا فکرشان هم بدان‌ها نمی‌رسید، اما در بسیاری از موارد جلوی آزادی‌های زیاد از حد را می‌گیرد زیرا خیلی از این آزادی‌ها ممکن است به امنیت مردم صدمه بزند.

در سال‌های اخیر بحث امنیت جلوه جدیدی هم به خودش دیده است. فناوری‌ها در مرحله اول برای ما یک دنیای مجازی به ارمغان آوردند، سپس در همان دنیا امنیت مجازی ما را تهدید کردند؛ امنیتی که خیلی زود دنیای واقعی ما را هم به خودش مشغول می‌کند.

  فضای مجازی

یکی از آن پدیده‌ها و فناوری‌هایی که کار حقوقدانان را سخت می‌کند، فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات است مخصوصا اینترنت که در این سال‌ها خیلی در این زمینه موفق عمل کرده است؛ یعنی حسابی حقوقدانان، قانونگذاران و مسئولان امنیت کشور را به تکاپو انداخته است. امروزه به‌کارگیری اینترنت موجب شده که شکل تمام فعالیت‌ها و تعاملات بشر در اجتماع دگرگون شود. انسان امروز، از طریق فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی کار می‌کند، آموزش می‌بیند، فعالیت‌های اقتصادی خود را انجام می‌دهد، خدمات اجتماعی و دولتی دریافت می‌کند، کسب اطلاع می‌کند، به سلامتی و بهداشت خود می‌پردازد و بر این اساس امروز سخن درباره پیدایش جامعه مجازی، در دل جامعه واقعی و سنتی بسیار شنیده می‌شود. باید بگوییم که در واقع جامعه مجازی، دنیایی در دل دنیای واقعی نیست، یا دنیایی در عرض این دنیا نیست؛ در واقع دنیای مجازی تنها شکلی نو از ارتباطات را برای مردم دنیا به‌وجود آورده است؛ دنیایی که اصول و قواعد کلی حقوقی در آن نیز باید رعایت شود. علاوه بر این اصول و به خاطر این شکل جدید و اختیاراتی که بیش از روابط عادی در اختیار مردم قرار گرفته است، باید پیش‌گیری‌ها و مراقبت‌های جدیدی نیز در این حوزه مورد نظر باشد.

  ویژگی‌های جامعه مجازی

فضای مجازی خصوصیات خاص خودش را نیز دارد. مثلا رفتارهای ما در فضای مجازی قابل ثبت و ردیابی است. هر خریدی که از طریق اینترنت انجام می‌دهیم، هر تفریحی که می‌کنیم، سفارش‌هایی که می‌دهیم، همه و همه ثبت می‌شوند.

اصطلاح فضای مجازی برای نخستین بار توسط ویلیام گیمسبون، نویسنده کانادایی رمان‌های علمی- تخیلی، در سال  1982  مورد استفاده قرار گرفت. فضای مجازی برای گیبسون در حقیقت فضایی تخیلی است که از اتصال رایانه‌هایی پدید آمده است که تمامی انسان‌ها، ماشین‌ها و منابع اطلاعاتی در جهان را به هم متصل کرده‌اند. این معنا به صورت تقریبی مشابه معنایی است که ما امروزه از کاربرد لفظ فضای مجازی در نظر داریم.
«کینزا» فضای مجازی را محیطی بر ساخته از اطلاعات نامرئی که می‌تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد، تعریف می‌کند. وی برای کمک به فهم این مفهوم‌سازی و ارایه یک تصویر خوب و مناسب از فضای مجازی به تعریف اجزای فضا از طریق اینترنت می‌پردازد. از کنار هم چیدن رد‌پاهای اطلاعاتی که در فضای مجازی به جای می‌گذاریم و متعاقبا تحلیل و پردازش آنها و استخراج نتایجی که از این کار به دست می‌آید، به کسی که این نتایج را در اختیار داشته باشد این امکان داده می‌شود که نیمرخی از شخصیت ما را که نشانگر عادات، علایق، سلایق، وضع سلامت و نیازهای شخصی ماست، ترسیم کند. دیگر خصوصیتی که برای دنیای مجازی اینترنت می‌توان برشمرد این است که در بسیاری از موارد و به هنگام خرید از شرکتی یا عضویت در سایتی یا ثبت پست الکترونیک، از ما خواسته می‌شود که اطلاعاتمان را در اختیار مدیران آنجا قرار دهیم و ما نیز که ناگزیریم از خدمات آن سایت استفاده کنیم، ناچاریم اطلاعات شخصی‌مان را در اختیار مدیران این سایت‌ها بگذاریم. در واقع در این هنگام ما اطلاعاتمان را به دست خودمان و با اراده خودمان به دیگران می‌دهیم، اما همین اطلاعات ابراز شده نیز باید خیلی جدی محترم شمرده شده و بیش از این نشت پیدا نکند.