راهکارهای مقابله با جرایم مالی مرتبط با عابر بانک ها

جرایمی که از طریق عابر بانک رخ می‌دهد به دو صورت واقع می‌شوند: اول فیزیکی که از طریق ربودن پول بعد از گرفتن از بانک انجام می‌شود که گاهی شکل زورگیری پیدا می‌کند، گاهی هم از روش‌های حیله‌گرانه صورت می‌گیرد؛ مانند پیش‌بینی تمهیداتی برای به دست آوردن کارت و رمز آن و خالی کردن حساب.

یک وکیل دادگستری در بررسی اعمالی که مصداق جرایم مربوط به عابر بانک هستند، می‌گوید: جرایم سایبری نوعی از جرایم اینترنتی است که شامل جرم‌هایی می‌شود که در محیط سایبر به وجود می‌آیند.

بهنام عباسی در توضیح فضای سایبر می‌گوید: از لحاظ لغوی در فرهنگ‌های مختلف سایبر به معنی مجازی و غیرملموس آمده است و در واقع سایبر محیطی است مجازی و غیرملموس که در فضای شبکه‌های بین‌المللی این شبکه‌ها از طریق شاهراه‌های اطلاعاتی مثل اینترنت به هم وصل هستند. در این محیط، تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ‌ها، ملت‌ها، کشورها و به طور کلی هرآنچه در کره خاکی به صورت فیزیکی و ملموس یعنی نوشته، تصویر، صوت، اسناد و... وجود دارد، در یک فضای مجازی نیز به شکل دیجیتالی وجود دارد و قابل استفاده و در دسترس کاربران از طریق کامپیوتر و شبکه‌های بین‌المللی به‌هم مرتبط است.

وی ادامه می‌دهد: فضای سایبر هنوز در مراحل اولیه رشد خود قرار دارد و طبیعت جرایم وابسته به این فضا و سوءاستفاده‌های مرتکب‌شده در این دنیای مجازی جدید، گاهی در دنیای حقیقی دیده نشده است. امنیت ناکافی تکنولوژی همراه با طبیعت مجازی آن فرصت مناسبی را در اختیار افراد شرور قرار می‌دهد. نگران‌کننده‌ترین جنبه فضای سایبر، انتشار سریع اطلاعات در آن است. برای مثال در لحظه کوتاهی قسمتی از اطلاعاتی که می‌تواند به طور بالقوه مورد سوءاستفاده قرار گیرد، کشف می‌شود. در فضای سایبر برای جست‌وجو و پیداکردن این جرایم مشکلات پیچیده‌تر می‌شود. در دنیای واقعی دزدی از بانک اقدامی کاملا مشخص است؛ چراکه بعد از سرقت در خزانه بانک پولی موجود نیست، ولی با توسل به فناوری و تکنولوژی یک خزانه می‌تواند بدون هیچ علامتی خالی شود. برای مثال، سارق می‌تواند یک کپی دیجیتال کامل از نرم‌افزار بگیرد و نرم‌افزار اصلی را به همان صورت قبل باقی بگذارد. در فضای سایبر کپی درست همانند اصل است. با کمی کار روی سیستم، سارق می‌تواند امکان هر گونه تعقیب و بررسی را تغییر دهد.

سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه یکی از مصادیق جرایم ارتکاب‌یافته در خصوص عابر بانک‌ها، سرقت و کلاهبرداری است، اظهار می‌دارد: هرکس به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را سرقت کند، چنانچه عین داده‌ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای‌ نقدی از یک میلیون ریال تا بیست میلیون ریال و در غیر این صورت به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. همچنین هرکس به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییردادن، محوکردن، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مـال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن، به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

عباسی می‌افزاید: مطابق قوانین، دادسرای محل کشف‌جرم صلاحیت رسیدگی را خواهد داشت و شاکی باید برای پیگیری موضوع شکایت خود را به دادسرا اعلام کند. چنانچه جرم رایانه‌ای در محلی کشف یا گزارش شود، ولی محل وقوع آن معلوم نباشد، دادسرای محل کشف مکلف است تحقیقات مقدماتی را انجام دهد. چنانچه محل وقوع جرم مشخص نشود، دادسرا پس از اتمام تحقیقات مبادرت به صدور قرار می‌کند و دادگاه مربوط نیز رای مقتضی را صادر خواهد کرد . این وکیل دادگستری مصداق دیگر جرایم مرتبط با عابر بانک‌ها را دسترسی غیرمجاز به داده‌ها و سامانه‌های رایانه‌ای بیان می‌کند و در خصوص مجازات آن می‌گوید: مطابق ماده 1 قانون جرایم رایانه‌ای، هرکس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است، دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

جعل رایانه‌ای

کلاهبرداران همیشه در حال تغییر روش‌های خود هستند در نتیجه شهروندان باید با تیزهوشی، مانع از رسیدن آنها به اهداف خود شوند. یک مدرس دانشگاه‌ در بررسی روش‌های کلاهبرداری این گونه افراد و همچنین روش‌های پیشگیری از این جرایم می‌گوید: یک روش تبهکاران آن است که اطلاعاتی نظیر کلمه کاربری، رمز عبور، شماره شانزده رقمی عابربانک، رمز دوم و CVV2را از طریق ابزارهای الکترونیکی ارتباطات به سرقت می‌برند. شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های حراجی و درگاه‌های پرداخت آنلاین نمونه‌ای از ابزار‌های الکترونیکی ارتباطات است. روش دیگر این است که کلاهبرداری گاه از طریق ایمیل‌ها و پیام‌ها صورت می‌گیرد و قربانیان به صورت مستقیم اطلاعات حساس و محرمانه خود را در وب‌سایت‌های جعلی که در ظاهر کاملا شبیه وب‌سایت‌های سالم و قانونی است وارد می‌کنند.

عباس توحیدی می گوید: گاهی سرقت از عابربانک‌ها به صورت دسترسی غیرمجاز به اطلاعات موجود بر روی نوار مغناطیسی از طریق دستکاری در نرم‌افزار یا سخت‌افزار یک دستگاه پرداخت یا از طریق استفاده از یک کارت‌خوان مجزا تعریف می‌شود. در این حالت به محض اینکه مشتری کارت خود را از یک دستگاه کارت‌خوان جعلی بکشند، به صورت اتوماتیک اطلاعات حساب آنها به حساب مجرمانی که منتظر هستند، فرستاده می‌شود. علاوه بر این، سارقان ممکن است از دوربین‌های نصب‌شده در نزدیکی دستگاه‌های کارت‌خوان برای ضبط کردن حرکات دست به‌ منظور به‌دست آوردن شماره‌ شناسایی شخصی (رمز عبور) آنها استفاده کنند. مجرمان اطلاعات سرقت‌شده را دانلود و این اطلاعات را روی کارت خالی رمزگذاری می‌کنند و سپس عمل برداشت پول از حساب قربانی را انجام می‌دهند. توحیدی خاطرنشان می‌کند: کلاهبرداران همیشه در حال تغییر روش‌های خود هستند بنابراین شهروندان باید با تیزهوشی، مانع از رسیدن آنها به اهداف خود شوند که راه‌های پیشگیری از این جرایم به شرح زیر است: شهروندان باید بدانند که منوی انگلیسی در دستگاه‌های عابربانک برای افرادی در نظر گرفته شده است که به زبان فارسی آشنایی ندارند و این منو هیچ ارتباطی به نقل‌وانتقالات ارزی ندارد. شهروندان همچنین باید در حفظ و نگهداری کارت‌های اعتباری دقت لازم را به عمل آورند. سایر توصیه‌ها به این شرح است: از گذاشتن رمز عبور در کنار کارت خودداری کنند. کارت و رمز عبور خود را برای دریافت پول در اختیار افراد ناشناس قرار ندهند. در هنگام برداشت وجه مواظب باشند کسی رمزشان را نبیند. برگ رسیدی را که از دستگاه خود‌پرداز دریافت می‌کنند در محل رها نکنند و در صورت نیاز نداشتن آن را از بین ببرند. موجودی حساب‌های بانکی به خصوص حساب‌های عابر‌بانک را در فاصله‌های زمانی مناسب چک کنند. از ارایه اطلاعات مالی و بانکی خود از قبیل شماره حساب، شماره کارت‌های اعتباری و به سایت‌های متفرقه و مشکوک خودداری کنند. هر چند وقت یک بار، برای تغییر کلمه عبور کارت‌های عابربانک اقدام کنند. اگر کارت‌های بانکی خود را لازم ندارند، حتما با اطلاع بانک آن را باطل کنند و در صورتی که کارت عابربانک خود را رها کردند، رمز آن را فاش نکنند، زیرا مسئولیت هر نوع استفاده خلاف از کارت بانکی به عهده کسی است که کارت به نامش صادر شده است. در فروشگاه‌هایی که امکان خرید با استفاده از دستگاه کارتخوان وجود دارد، از دادن رمزکارت به فروشنده خودداری کنند.

مسئولیت بانک‌ها در امنیت عابربانک‌ها

توحیدی در بررسی مسئولیت بانک‌ها در تامین امنیت استفاده از عابربانک‌ها می‌گوید: با توجه به گسترش روز‌افزون فضای سایبری و کاربران سایبری و همچنین گسترش تسهیلات اینترنتی از قبیل بانکداری الکترونیک، فروشگاه مجازی و ... روش‌های کلاهبرداری نیز از حالت سنتی به سمت روش‌هایی پیچیده‌تر سوق پیدا کرده است، بنابراین نهادهای مسئول باید در کنار آگاه‌سازی و آموزش‌های لازم به مردم، از جدیدترین تکنولوژی روز دنیا نیز برای مقابله با انواع تقلب‌ها و کلاهبرداری‌های سایبری استفاده کنند. استفاده بیشتر از رسانه ملی و همچنین ایجاد انواع وب سایت‌های آموزشی در کنار استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا می‌تواند گام مؤثری برای مقابله با کلاهبرداری‌های اینترنتی باشد.