ابعاد حقوقی حق غنی سازی ایران

در مذاکرات با کشورهای 1+5 باید تاکید داشته باشیم که انتهای مذاکرات باید به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی و رفع تحریم‌ها باشد.

 تلاش برای ممانعت ازگسترش سلاح‌های هسته‌ای همزمان با تشکیل سازمان ملل متحد آشکار شد زیرا به دلیل بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی در سال 1945 و نگرانی از کاربرد مجدد‌این گونه تسلیحات مورد تاکید کشورهای عضو قرار گرفته‌بود. مجمع عمومی اولین قطعنامه خود را به بررسی مسائل ناشی از کشف انرژی اتمی اختصاص داد. به طوری که در 24 ژانویه 1946 برای بررسی موضوع انرژی و سلاح‌های اتمی با صدور قطعنامه شماره یک اقدام به‌ایجاد کمیسیون انرژی اتمی ملل متحد تحت نظارت شورای امنیت کرد.‏ در 17 اکتبر 1958 دولت‌ایرلند با تقدیم طرحی برای تصویب یک قطعنامه در مورد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای آغازگر تلاشی شد که بعدها در قالب پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای پدیدار شد.

در نهایت پیمان‌نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، معاهده عدم اشاعه هسته‌ای در دوران جنگ سرد در سال 1968 برابر با ‪ 1347‬شمسی به صورت محدود بین چند کشور جهان منعقد شد. این پیمان کشورهای جهان را به دو طبقه برخوردار (کشورهای دارای سلاح هسته‌ای) و غیربرخوردار (کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای) تقسیم می‌کند.طبق تعریف کشورهای برخوردار، شامل کشورهایی هستند که تا پیش از اول ژانویه 1967 برابر با 11 دی 1347 سلاح هسته‌ای یا دیگر وسایل منفجره هسته‌ای را تولید و منفجر کرده باشند طبق این تعریف چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا (اعضای دائمی‌شورای امنیت) به طور رسمی‌دارای سلاح هسته‌ای شدند.تاکنون 188 کشور جهان با امضای آن به پیمان‌نامه پیوسته‌اند. هند و پاکستان، و نیز اسرائیل این پیمان‌نامه را نپذیرفته‌اند. کره شمالی نیز پس از نقض پیمان در نهایت از این پیمان‌نامه خارج شد.طبق این معاهده کشورهای دارای سلاح هسته‌ای نباید به طور مستقیم یا غیرمستقیم به کشورهای غیربرخوردار در راه تحصیل این سلاح کمک کنند و کشورهای غیربرخوردار متعهد می‌شوند تا در این راه تلاش نکنند، هر چند به موجب ماده ‪ 4‬کشورهای دارای‌این تکنولوژی متعهد شده‌اند که فناوری هسته‌ای صلح آمیز را در اختیار غیربرخوردارها قرار دهند. نکته برجسته مربوط به استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است که در بند چهارم معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای(ان پی تی)، مورد اشاره قرار گرفته و‌این روزها موضوع بحث مذاکرات ایران و گروه 1+5، شده است. یکی از امتیازهای اساسی که گفته شده ایران از غرب می‌خواهد، به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی برای ایران است. هرچند قوانین در‌این زمینه صریح و روشن هستند اما تفاسیر گوناگون مانع تحقق حقوق ملت‌ایران شده است. «قانون» در‌این گزارش تلاش دارد به بررسی نقش قوانین در حمایت از حق غنی سازی‌ایران بپردازد و دیدگاه کارشناسان حقوق بین‌الملل را دراین رابطه جویا شده است.

 ماده 4 به غنی سازی اشاره‌ای نکرده است

دکتر یوسف مولایی در تفسیر ماده 4 معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای توضیح داد: ماده 4 معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای

(ان پی تی) به غنی سازی اشاره‌ای نکرده است و‌این ماده فقط در مورد همکاری کشورهای دارنده سلاح‌های هسته‌ای و کشورهایی که فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای داشته و حق داشتن سلاح‌های هسته‌ای را از خود سلب کرده‌اند، خواهد بود.‌این حقوقدان ادامه داد: اصولا ماده 4 بحث همکاری با آژانس بوده که بنده در مورد تفسیر‌این ماده، مقاله مفصلی نوشته‌ام. به لحاظ همکاری ممکن است، برای انتقال دانش فنی برای فعالیت صلح آمیز (که خود صلح آمیز بودن جای تفسیر دارد که چه نوع فعالیتی صلح آمیز و چه نوع فعالیتی غیر صلح آمیز خواهد بود؟) اگر وارد بحث‌های تفسیری شویم خیلی‌این موضوع منفعتی برای ما نداشته باشد و مفسر واقعی‌این قوانین خود شورای حکام و آژانس بین‌المللی اتمی خواهد بود.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: ما به عنوان یک‌ایرانی می‌توانیم بگوییم‌ایران حق غنی‌سازی دارد، ولی در جایگاه حقوقدان بین‌المللی وضع فرق می‌کند. البته غنی سازی در قوانین منع نشده است وفقط زمانی که از مسیر صلح آمیز منحرف شود منع خواهد شد.مولایی ادامه داد: اصولا مقدار غنی‌سازی در (ان پی تی)مسکوت است. فقط نهادهای مسئول در حقوق بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت می‌توانند شفاف‌سازی و‌این قوانین را تفسیر کنند. اصولا آنچه می‌توانیم بگوییم‌این است که در قوانین، غنی‌سازی منع نشده است و فقط فعالیت‌ها باید در مسیر خلاف فعالیت‌های صلح آمیز نباشد و تشخیص فنی صلح آمیز بودن آن هم با آژانس بین‌المللی اتمی است.‌این حقوقدان با بیان‌اینکه صرفا با مباحث حقوقی نمی‌توان در‌این مورد نظر داد تصریح کرد:‌این تشخیص فنی است که نهایتا صلح‌آمیز بودن‌این فعالیت‌ها را مشخص خواهد کرد در‌این مورد موضع گیری که دستگاه دیپلماسی ما پیش گرفته منطقی و خوب است. مولایی در خاتمه خاطرنشان کرد: اصولا هرکسی نمی‌تواند حتی قوانین داخلی کشور خودمان را تفسیر کند و تفسیر قوانین با مجلس است و اشخاص فقط می‌توانند نظر شخصی خودر ا بدهند‌این یک موضع فنی و سیاسی است که تیم مذاکره کننده اتخاذ کرده در مذاکرات مطرح می‌کند.

 پیروزی‌ایران موفقیت همه کشورهای جهان سوم است

علیرضا ابراهیم گل،کارشناس حقوق بین‌الملل نیز در گفت وگو با «قانون» در تفسیر معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای(ان-پی-تی)،گفت: همان‌طور که وزیر امور خارجه کشورمان بارها‌این موضوع را مطرح کرده، هیچ تردیدی در زمینه حق غنی سازی وجود ندارد.وی با انتقاد از تفاسیر اشتباه از قوانین بین‌المللی تاکید کرد: اصلا طرح ‌این بحث که باید حق مارا به رسمیت بشناسند درست نیست. ابراهیم‌گل در ادامه تصریح کرد: چون‌این حق وجود دارد (و به معنای‌این نیست که‌این حق وجود ندارد یا در وجودش تردید باشد) که حالا بخواهند‌این حق را به رسمیت بشناسند. طرح صحیح مطلب‌این است که باید بگوییم‌این حق وجود داشته است وتنها به خاطر تردیدهایی نابجا که دروجود‌این حق‌ایجاد شده‌این موضوع نقل همه محافل خبری اعم از مطبوعات و دیگر رسانه‌های غربی شده که فکر می‌کنند باید آن‌ها حق ما را به رسمیت بشناسند و در صورتی که اصلا نیازی برای به رسمیت شناختن نیست بلکه حق ما در زمینه غنی سازی وجود دارد.این حقوقدان در بیان راهکار مقابله با‌این نوع طرز تفکر گفت: فقط محدویت‌هایی که دیدگاه غربی‌ها در‌این مورد‌ایجاد کرده‌اند باید برطرف شود. حتی در‌این مورد کشورهای غربی به تاریخچه مذاکرات تدوین معاهده (ان پی تی)و مذاکراتی که بین نمایندگان دولت‌ها و کارهای مقدماتی‌این معاهده اشاره می‌کنند و عنوان می‌کنند حق مسلمی وجود ندارد ولی ما‌ این‌طور فکر نمی‌کنیم.

این کارشناس حقوق بین‌الملل خاطر نشان کرد: اعتقاد داریم‌این حق وجود دارد وهمانطور که در ماده مذکور آمده، و به معنای حق جدایی‌ناپذیر و لاینفک ترجمه شده است. در حال حاضر مسئله‌این است که در رابطه با‌این موضوع‌ایران تنها نیست بلکه‌ایران در زمینه حق غنی‌سازی از حق کشورهای دیگر وجهان دفاع می‌کند و اگر‌ایران دراین موضوع شکست بخورد‌این حق از کل کشورهای جهان سوم گرفته می‌شود و‌ایران به نمایندگی از جهان در‌این مبارزه و مذاکرات می‌جنگد. وی در بیان مفاد بند 4 معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای گفت: «هیچ چیز در این معاهده نباید به معنی تاثیر گذاری بر حق بیع ناپذیر تمامی ‌اعضای این پیمان برای تولید، تحقیق و استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز بدون تبعیض و مطابق با بندهای یک و دو این پیمان باشد».

 تحریم‌ها را لغو و حق فناوری هسته‌ای ما را به رسمیت بشناسند

عباس اسدی حقوقدان نیز با اشاره به مذاکرات جاری ایران با 1+5 در ژنو اظهار داشت: گروه 1+5، از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل تشکیل یافته و هدف آن هماهنگ کردن واکنش جهانی نسبت به برنامه‌های هسته‌ای ایران است. وی در ادامه با بیان اینکه اکنون در بازی پیچیده سیاسی و معادله چند مجهولی قرار داریم، افزود: در هر حال آمریکا باید در مواجهه با ایران در عمل گام بردارد، به این ترتیب که تحریم‌ها را لغو و حق فناوری هسته‌ای ما را به رسمیت بشناسد تا در این مذاکرات حقوق ما تأمین شود.اسدی افزود: چنانچه در کنار حفظ اصول بتوانیم در راستای حفظ حقوق هسته‌ای کشورمان امتیاز بگیریم به معنای "نرمش قهرمانانه" و هوشمندی و کیاست در رفتار با دیگران است، ماحصل نرمش قهرمانانه این است که از گذرگاه فعلی عبور و به نقطه تعامل برسیم تا مسئله‌ای به نام هسته‌ای در کشور وجود نداشته باشد.وی تاکید کرد: در این بین لابی صهیونیستی با هر گونه رویکرد جدید میان ایران و آمریکا مخالف است و درون هیات حاکمه آمریکا نیز نظر واحدی وجود ندارد.این حقوقدان گفت: نخستین گام آمریکا باید تغییر در رفتار و سیاست خصمانه و حرکت به سوی سیاستی مشخص و بدون دشمنی نسبت به انقلاب اسلامی‌ایران باشد، چرا که بدهکاری این کشور به کشور و انقلابمان بسیار است و باید ماهیت گفتمانی رئیس‌جمهور و کنگره آمریکا درباره ایران تغییر کند.وی افزود: در مذاکرات با کشورهای 1+5 باید تاکید داشته باشیم که انتهای مذاکرات باید به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی و رفع تحریم‌ها باشد.