از اخذ مال به عنف چه می دانید؟

در سریال‌های پلیسی زیاد دیده‌ایم که یک نفر با عنوان «خفت‌گیر» به زور از مردم پول می‌گیرد و در اصطلاح عامیانه «خفت‌گیری» می‌کند. خفت‌گیری که بار معنایی منفی دارد همیشه یکی از رُل‌های سیاهی است که در فیلم‌های این‌چنینی دیده شده و در نظر مخاطب آن‌قدر منفور است که حتی به عنوان نقش خاکستری هم از آن یاد نمی‌شود. عملی منفی که حق دیگران را پایمال کرده و هیچ توجیهی ندارد.

اخذ مال به عنف یا خفت گیری

محمد علی اخوت کارشناس مرکز آموزش قوه قضاییه در این خصوص گفت: خدا نکند که این خفت‌گیری در دنیای واقعی اتفاق بیفتد و کسی از نزدیک با آن روبه‌رو شود. اما حقیقت دارد که افرادی هرچند محدود در جامعه هستند که این کار را می‌کنند و با این عمل ناپسند حقوق دیگران را زیرپا می گذارند. خفت‌گیری به عنوان یکی از مواردی که افراد برای شکایت از آن به محاکم قضایی مراجعه می‌کنند اطلاعات حقوقی مخصوص به خود را دارد که بد نیست نسبت به آن آگاهی داشته باشیم.

وی افزود: خفت‌گیری اصطلاحی است که در میان عموم رایج است. مجرمان و پلیس هم خفت‌گیری را زیاد به کار می‌برند اما این اصطلاح در قانون نیامده است.

وی افزود: آن‌چه به عنوان خفت‌گیری در بین مردم شهره است در قانون «اخذ مال به عنف» نام دارد و هر آنچه در این باب مطرح شده با این عنوان قابل پیگری است.

اما «اخذ مال به عنف» دقیقا چه معنایی دارد و به چه عملی خفت‌گیری می‌گویند؟

قاضی بازنشسته دیوان عالی کشور می‌گوید: وقتی کسی با توسل بر زور شخصی را مجبور کند مالش را در اختیار دیگری قرار دهد عمل خفت‌گیری یا همان «اخذ مال به عنف» را انجام داده است.

وی در پاسخ به این‌که آیا «اخذ مال به عنف» یکی از موارد مفسد‌فی‌الارض است می‌افزاید: خیر. اخذ مال به عنف مفسد فی الارض نیست و این‌ها دومقوله کاملا متفاوت هستند.

مجرمان غیر ممیز و مجازات خاص

وی اظهار داشت: یکی از مواردی که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود این است که شخصی که مرتکب این جرم شده چه سنی دارد. اگر اطفال غیر ممیز (دختر تا نُه سالگی و پسر تا 16 سالگی) مرتکب جرم اخذ مال به عنف شوند از مسئولیت مبرا بوده و قابل تعقیب کیفری هم نیستند. دادگاه برای این افراد اقدامات تعدیلی در نظر می‌گیرد. به عنوان مثال دادگاه تصمیم می‌گیرد این بچه‌ها را به کانون اصلاح و تربیت که در واقع زندان اطفال است بفرستد. یا اینکه ممکن است این بچه‌ها به انجام خدمات عمومی محکوم شوند.»

وی ادامه داد: منظور از خدمات عمومی کارهایی مثل رنگ کردن نیمکت‌های شهر یا بوستان‌هاست. به فرض شخص مورد نظر که مرتکب جرم شده و سن کمی دارد محکوم می‌شود تا یک سال نیمکت‌ها را رنگ کند.

باتوجه به اینکه قانون‌گذار برای هر جرمی مجازاتی را در نظر گرفته تا افراد به راحتی و با خیال آسوده نتوانند به هر عملی دست بزنند، «اخذ مال به عنف » هم مجازات مشخصی که دارد که البته در موارد مختلف متفاوت است.

تعدد و تکرار و عاقبت مجرم

اخوت خاطرنشان کرد: کسی که برای بار اول اخذ مال به عنف کند مجازاتش طبق قانون کاملا مشخص است و هیچ بحثی در آن نیست. اما گاهی یک شخص به کرات مرتکب جرم می‌شود که آن وقت به واسطه تعدد و تکرار جرم مشمول تشدید مجازات خواهد شد.»

وی گفت: در خصوص جرم اخذ مال به عنف، تعدد جرم تا سه بار، حداکثر مجازات را در پی دارد. اگر ارتکاب به جرم از سه بار بیشتر شود حداکثر مجازات به علاوه نصف مجازات در انتظار مجرم است. در مورد تکرار جرم هم بعد از قطعیت یعنی زمانی که حکم قطعی صادر شد در صورتی که فرد دوباره مرتکب جرم شود مشمول قانون تکرار جرم شده و یک و نیم برابر حداکثر جرم جدید، مجازات وی خواهد بود. در این مورد قانون به طور مشخص حکم قطعی نمی‌دهد.