چکونه دادخواست بنویسیم ؟

دادخواست به معنای دادخواهی کردن، عدالت طلبیدن و عرض حال آمده است و شخصی که دادخواهی می‌کند (خواهان یا مدعی)، طرف خود را به دادرسی فرا می‌خواند (خوانده یا مدعی‌علیه) تا با حضور نزد قاضی ادعای خود را به قضاوت شخص عادل بسپارد. لازم به ذکر است که خوانده نیز گاهی ممکن است مدعی واقع شود.

با این وصف که ادعا بدون دلیل پذیرفته نمی‌شود لذا مدعی ناگزیر به اثبات ادعای خود از طریق تمسک و توسل به دلیل است.

به گزارش میزان، شرط رسیدگی در دادگاه تقدیم دادخواست است، البته مواردی هم به حکم قانون وجود دارد که دادگاه بدون تقدیم دادخواست از ناحیه مدعی و به صرف درخواست وی مکلف به رسیدگی است. این در حالی است که رویه قضایی تقدیم دادخواست را ضروری می‌داند.

برگ دادخواست که سندی عادی است، باید به تعداد خواندگان به علاوه یک نسخه باشد، بنابراین اگر 8 خواهان و 7 خوانده داشته باشیم، مجموع اوراق دادخواست باید 8 برگ باشد.

 چه اشخاصی می‌توانند دادخواست تقدیم کنند

دادخواست علاوه بر ایجاد تکلیف برای دادگاه مبنی بر رسیدگی و تصمیم‌گیری نسبت به آن، خوانده را نیز ملزم به پاسخگویی به آن می‌کند، بنابراین هر شخصی نمی‌تواند دادخواست بدهد.

در رابطه با سن اقامه دعوا در ایران باید بگوییم که قانونگذار همچون سن ازدواج یا سن بلوغ که صراحتاً بدان‌ها اشاره کرده، در این رابطه مقرره‌ای وضع نکرده است اما به طور کلی می‌توان اینطور  بیان کرد که:

اشخاص سفیه که توانایی اداره امور مالی خود را ندارند، در امور غیر مالی خود همچون طلاق، می‌توانند دعوا مطرح کنند یا از خود دفاع کنند و سایر اشخاص در صورتی که عاقل بوده (یعنی مجنون و محجور نباشند) و بالغ باشند (به بلوغ رسیده باشند) می‌توانند اقامه دعوا کنند. همچنین تقدیم دادخواست توسط اشخاصی مانند وکیل، ولی، وصی، ورثه، قیم و مدیر تصفیه... نیز ممکن خواهد بود.

 شرایط شکلی دادخواست

نخستین شرط از شرایط شکلی دادخواست، زبان آن است که باید به زبان فارسی باشد، بنابراین اگر یک فرد لر یا کرد یا ترک تصمیم به تقدیم داخواست گرفت نمی‌تواند دادخواست را مطابق زبان محلی خود تنظیم کند. (دادخواستی که به زبانی غیر از فارسی نوشته شود اصلا دادخواست محسوب نمی‌شود.)

مدعی باید ادعای خود را بر روی برگه‌های چاپی مخصوص بنویسد. (این در حالی است که شکایت کیفری را می‌توان حتی به صورت شفاهی یا بر روی ورقه معمولی نیزمطرح کرد.)

باید در دادخواست نام، نام خانوادگی و اقامتگاه (محل زندگی یا کار) خواهان مشخص باشد، در غیر این صورت دادخواست وی رد می‌شود. اگر دادخواست توسط وکیل تقدیم شده باشد، مشخصات وکیل نیز باید درج شود.

در صورتی که خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد، در دادخواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی بر اساس آدرس موجود در اداره ثبت شرکت‌ها نوشته خواهد شد.

از مواردی که باید در تنظیم دادخواست به آن توجه کرد، ذکر نام، نام خانوادگی و اقامتگاه (محل زندگی یا کار) خوانده است. (البته مشخص نبودن اقامتگاه خوانده، مانع رسیدگی دادگاه نمی‌شود، در این حالت دادخواست برای ابلاغ به خوانده در روزنامه آگهی می‌شود.)

مهمترین رکن تنظیم دادخواست، تعیین خواسته است. خواهان باید خواسته خود از دادگاه را به طور صریح و دقیق مشخص کند. (اگر خواسته در دادخواست مشخص نبود، دادخواست توقیف می‌شود و با ارسال اخطار رفع نقص از خواهان خواسته می‌شود که خواسته خود را مشخص کند، در غیراین صورت دادخواست رد می‌شود و هزینه‌های پرداختی توسط خواهان بلاثر بوده و وی مکلف به پرداخت مجدد هزینه‌های مربوطه است.

ذکر چند خواسته ضمن یک دادخواست ممکن است اما دادگاه زمانی به تمامی خواسته‌ها یکجا رسیدگی می‌کند که آن خواسته‌ها با یکدیگر دارای ارتباط کامل باشند (البته مشروط به داشتن صلاحیت) در غیر این صورت، آنها را از یکدیگر تفکیک کرده و به هر یک جداگانه رسیدگی می‌کند.

برعکس خواسته که تعیین آن در همه دعاوی الزامی بود، تعیین (تقویم) بهای خواسته (ارزش ریالی خواسته) فقط در دعاوی مالی (دعاوی که موضوع آن همیشه مال است) الزامی است.

به طور مثال در دعوای مطالبه یکصد میلیون تومان وجه نقد تقویم بهای خواسته منتفی است، زیرا بهای خواسته‌‌ همان است که در دادخواست نوشته شده است، در سایر دعاوی مالی بهای خواسته‌‌ همان مبلغی است که خواهان معین می‌کند.

تعیین کردن بهای خواسته یا‌‌ همان ارزش ریالی خواسته، از نظر میزان هزینه دادرسی که خواهان باید بپردازد، قابلیت اعتراض به رای و مشخص کردن صلاحیت مراجع رسیدگی و تعیین هزینه‌های اجرایی موثر است.

  ارسال اخطار رفع نقص در صورت تعیین نشدن بهای خواسته

تعیین نکردن بهای خواسته در دادخواست موجب ارسال اخطار رفع نقص می‌شود و در صورت تعیین نشدن ارزش ریالی خواسته در مهلت تعیین شده، دادخواست رد می‌شود، مگر تعیین بهای خواسته ممکن نباشد.

مدعی باید هزینه دادرسی را بر اساس ارزش ریالی خواسته بپردازد، این در حالی است که در دعاوی راجع به املاک وی مکلف است هزینه دادرسی را بر اساس ارزش معاملاتی املاک در منطقه بپردازد، نه بر اساس ارزش منطقه‌ای ملک.

خواهان باید آن تعهد یا جهتی را که تخلف از آن موجبات طرح دعوی را فراهم کرده است، در دادخواست خود ذکر کند؛ مثلا بر اساس قراردادی خوانده مکلف به پرداخت وجهی به خواهان بوده است اما از پرداخت وجه مزبور خودداری کرده است بنابراین خواهان نیز با استناد به قرارداد به دادگاه مراجعه می‌کند.

خواهان می‌تواند علاوه بر خواسته اصلی خود، از دادگاه مواردی (متفرعات خواسته) همچون هزینه دادرسی که پرداخت کرده، حق‌الوکاله وکیل در صورت داشتن وکیل و خسارت تاخیر در تادیه یا عدم انجام تعهد را بخواهد تا در صورت صدور حکم نسبت به خواسته اصلی، دادگاه این موارد را هم در حکم خود لحاظ کند.

صرف اینکه فردی ادعایی را علیه شخصی مطرح کند بدون آنکه دلیلی برای اثبات ادعای خود داشته باشد، موجب نمی‌شود که آن فرد پیروز در دعوا باشد ولو آنکه محق نیز باشد. به عبارت دیگر کسی که ادعایی می‌کند باید دلیل اثبات ادعای خود را نیز بیان کند.

طبق قانون خواهان هر زمان که بخواهد نمی‌تواند دلایل خود را ارایه کند، بلکه وی باید حتما و همزمان با تقدیم دادخواست، دلایل و مدارک خود را نیز به دادگاه تقدیم کند. (البته این به معنای عدم پذیرش دلیل به طور مطلق در زمان رسیدگی نیست، بلکه قانون پذیرش دلیل در خارج از مهلت قانونی را در مواردی تجویز کرده است.)