سنت الهی ازدواج در اسلام مورد تاکید و سفارش فراوانی قرار گرفته است به طوری که در آیات و احادیث متعددی ضمن توصیه افراد جامعه به فراهم ساختن شرایط ازدواج، جوانان را نسبت به تشکیل خانواده و ازدواج ترغیب کرده است اما متاسفانه شکل‌گیری برخی آداب و رسوم غلط در جامعه، زمینه را برای ازدواج جوانان بسیار سخت کرده؛ از جمله این رسم‌های اشتباه، ثبت مهریه سنگین در هنگام ازدواج است لذا به نظر می‌رسد بتوان با آگاهی‌بخشی در میان خانواده‌ها در رابطه با تبعات حقوقی تعیین این‌گونه مهریه‌ها، زمینه را برای درمان آسیب‌های اجتماعی ناشی از عدم تمکن مالی برای پرداخت مهریه، کاهش داد
سنت الهی ازدواج در اسلام مورد تاکید و سفارش فراوانی قرار گرفته است. به طوری که در آیات و احادیث متعددی ضمن توصیه افراد جامعه به فراهم ساختن شرایط ازدواج، جوانان را نسبت به تشکیل خانواده و ازدواج ترغیب کرده است. اما متاسفانه شکل‌گیری برخی آداب و رسوم غلط در جامعه، زمینه را برای ازدواج جوانان بسیار سخت کرده؛ از جمله این رسم‌های اشتباه، ثبت مهریه سنگین در هنگام ازدواج است. لذا به نظر می‌رسد بتوان با آگاهی‌بخشی در میان خانواده‌ها در رابطه با تبعات حقوقی تعیین این‌گونه مهریه‌ها، زمینه را برای درمان آسیب‌های اجتماعی ناشی از عدم تمکن مالی برای پرداخت مهریه، کاهش داد.
نکته اولی که در رابطه با مهریه باید به آن توجه کرد، این است که چه چیزهایی را می‌توان به عنوان مهریه در نظر گرفت؟ در پاسخ به این سوال می‌توان هر چیزی که مالیت داشته، قابلیت تملک داشته و معین باشد را به عنوان مهریه در نظر گرفت. به عنوان مثال می‌توان مواردی نظیر باغ و املاک، منفعت استفاده از املاک، انجام خدماتی مثل آموزش امری مشخص و حقوق مالی مثل سرقفلی یا حق تالیف کتاب را علاوه بر وجه نقد و سکه بهار آزادی که امری مرسوم است، به عنوان مهریه در نظر گرفت.
مهریه حقی مالی است که بر ذمه زوج بوده و به مجرد عقد بر عهده او قرار می‌گیرد و دریافت آن برای زوجه ممکن است. لذا زوجه مطابق با یکی از روش‌های زیر می‌تواند مهریه خود را دریافت کند.
ارسال اظهارنامه از سوی زن به شوهر
برای دریافت مهریه به شیوه ارسال اظهارنامه، زوجه باید اظهارات خود را در مورد درخواست مهریه، در ردیف خواهان بنویسد و آن را برای خوانده (زوج) از طریق دادگاه ارسال کند.
لازم به ذکر است که اظهارنامه نوعی اوراق چاپی موجود در دادگستری است که دارای دو ستون خواهان و خوانده است. باید توجه داشت که در این هنگام زوجه همچنان باید تمکین کند. در غیر این صورت ناشزه محسوب می‌شود و نفقه به او تعلق نمی‌گیرد.
اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را داشت اما از پرداخت آن خودداری کرد، زوجه مهریه خود را به اجرا می‌گذارد. چنانچه ظرف مدت 10 روز، زن دارایی شوهر را معرفی کند، فوراً نسبت به توقیف آنها اقدام می‌شود. اگر دارایی زوج فقط حقوق و درآمد او باشد، (اگر مرد همسر دیگری نداشته باشد) تا میزان یک چهارم آن ماهانه به زوجه تعلق می‌گیرد تا زمانی که مهریه کاملاً پرداخت شود و مرد تا پرداخت کامل مهریه زن نمی‌تواند از کشور خارج شود.
این موضوع در حالی است که اگر مرد، اموال دیگری غیر از حقوق دریافتی خود داشته باشد، دادگاه اموال او را می‌فروشد و مهریه از این طریق پرداخت می‌شود.
پیگیری مهریه از طریق اجرای ثبت
روش دوم که زوجه می‌تواند مهریه خود را دریافت کند، از طریق اجرای ثبت است. در این روش زن می‌تواند قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارایه کرده و تقاضای صدور اجراییه کند. سپس با اجراییه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کند.
در این روش، زوجه باید هزینه اجرایی را هم که برابر با نیم عشر دولتی است، پرداخت کند که بعدا این هزینه از شوهر گرفته خواهد شد. برای اجرای مهریه مالی اعم از وجه نقد یا مال منقول (ماشین، موبایل یا…) یا مال غیر منقول (ملک) توقیف می‌شود البته به شرط اینکه جزو مستثنیات دین نباشد.
پیگیری مهریه از طریق دادگاه‌ها
اما روش سوم اقدام از طریق دادگاه خانواده است. به این صورت که زن می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواستی مبنی بر استرداد مهریه به دادگاه تقدیم کند. دادگاه به دادخواست او رسیدگی می‌کند و در صورتی که زوجه مستحق دریافت مهریه باشد، دادگاه حکم به پرداخت مهریه می‌دهد. در این صورت مرد موظف می‌شود از زمان تعیین‌شده توسط دادگاه، مهریه همسرش را بپردازد.
اگر مرد مالی داشته باشد و زن فکر کند که در طول مدتی که دادگاه تشکیل می‌شود، ممکن است مرد آن مال را بفروشد یا جابه‌‌جا کند، از دادگاه می‌خواهد که قرار تأمین خواسته صادر کند. با این درخواست قرار تأمین صادر می‌شود و مال تا صدور حکم دادگاه، توقیف می‌شود.
نکته کلی که درباره دریافت مهریه وجود دارد، این است که اگر مرد مازاد بر مستثنیات دین (ابزار کار یا ماشینی که مرد با آن کار می‌کند جزو مستثنیات دین است) دارای تمکن مالی باشد، وصول مهریه از طریق اجرای ثبت سهل‌الوصول‌تر خواهد بود .
در رابطه با میزان مهریه باید توجه داشت که هیچ محدودیتی در میزان مهریه وجود ندارد اما باید این موضوع را در نظر گرفت که مطابق با ماده 22 قانون حمایت خانواده، حداکثر تا مبلغ 110 سکه بهار آزادی یا معادل آن قابل دریافت است و میزان مازاد بر آن منوط به توانایی مالی زوج است. به طوری که اگر به تشخیص دادگاه، زوج توان پرداخت بیش از 110 سکه بهار آزادی یا معادل آن را نداشته باشد، از پرداخت مبلغ مازاد بر 110 سکه معاف است.
چگونه می‌توان پرداخت مهریه را تقسیط کرد؟
مهریه یک بدهی است که با نظر دادگاه به جای پرداخت یک‌باره به شکل قسطی دریافت می‌شود و این مساله هیچ تاثیر خاصی در ماهیت آن ندارد. برخی مردان تصور می‌کنند بعد از پرداخت چند قسط مهریه می‌توانند دیگر آن را نپردازند اما باید به این مساله توجه کرد که در صورت عدم پرداخت این دین، مهریه از حالت اقساط به حالت «حال» درمی‌آید و اصطلاحا این دین «حال» می‌شود و با منتفی شدن حالت «اقساط» مرد مجبور خواهد شد تا تمامی آن را به شکل نقد بپردازد و دیگر امکان قسطی شدن آن وجود ندارد. دادخواست اعسار، دادخواستی ساده است که مرد با توجه به این نکته که همسرش مهریه خود را مطالبه کرده است و او نیز توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد، از دادگاه تقاضا می‌کند که مهریه تقسیط شود. در هر لایحه دادخواستی، باید حداقل چهار شاهد که هم می‌توانند زن و هم مرد باشند، در برگه‌ای جداگانه نام خود را ذکر کنند و با بیان اظهاراتی مبنی بر ناتوانی مرد، اظهارات خود را امضا کنند. با آغاز پرداخت مهریه، دیگر زن و مرد کاری با دادگاه صادرکننده حکم ندارند و تنها محل مراجعه آنها، واحد اجرای احکام است. واحد اجرای احکام، «واسطه‌ای» میان همسران است تا از این طریق ارتباط‌های مالی آنها بدون درگیری احتمالی صورت بگیرد.
در واحد اجرای احکام در مقابل هر پرداختی «رسید معتبر» ارایه شده و این مساله سبب می‌شود هیچ یک از طرفین نتوانند چیزی را انکار کنند. حتی اجرای احکام برخی از دادگاه‌ها وضعیتی ایجاد کرده است که مثلا در فاصله ساعت 30/8 تا 12 ظهر سکه دریافت می‌کند و از ساعت 13 تا 14 سکه تحویل می‌دهد تا به این ترتیب هیچ امکانی برای رویارویی بدهکار و طلبکار و امکان برخورد آنها وجود نداشته باشد.
منبع : روزنامه حمایت
